1. Egiptoko eta Mesopotamiako zibilizazioa<br /> <br />Egiptoko piramideak <br /> <br /> Mesopotamiako herri batzuk <br /> Egipto<br /> <br />Garaia eta kokapena :<br /> Antzinako Egiptoko zibilizazioa k.a.3100 eta 31.urteen artean garatu zen, Nilo ibaiaren haran estuan.<br />Politikaren antolaketa :<br /> Egiptoko erregeak faraoi-titulua hartu zuen.Jainko – erregetzat hartzen zuten,lurraren eta bertako biztanleen jabea zen, eta, beraz , bere esku zuen aginpide osoa.<br />Erregea zen aldetik, gobernatu egiten zuen,hau da, legeak egin, epaitu, lan hidraulikoak zuzendu eta armada gidatzen zuen.Aginte ekonomiko handia zuen;Izan ere, nekazaritza – jabetza handiak zituen,eta zergen bilketa eta kanpo – merkataritza kontrolatzen zituen.<br />Jainkoa zen aldetik, lurrean haragitutako Horus zeruko jainkotzat hartzen zuten.<br />Horus<br />Gizartearen antolaketa :<br /> Talde nagusian,faraoia eta beraren familia ez ezik gain, nobleak, apaizak eta eskribauak zeuden.<br />Nobleak goi- funtzionarioak eta armadako ofizialak ziren.<br />Apaizek kultua egin eta tenpluetako jabetzak administratzen zituzten.<br />Eskribauak irakurtzen eta idazten zekiten ia-ia bakarrak ziren, faraoiaren aginduak idazkietan jaso eta zergen eta jauregiko salgaien kontuak eramaten zituzten<br /> Langileen artean, gainerako persona askeak zeuden, hau da, nekazariak, eskulangileak eta merkatariak.<br />Esklaboena egoerarik makurrenean zegoen gizarte taldea zen, eta gehienak atzerritarrakziren.Faraoiarenak, nobleenak eta apaizenak ziren.<br />Ekonomia :<br />Nekazaritza ureztatua Egiptoko ekonomiaren oinarria izan zen.Lurrak faraoiaren jabetzapekoak ziren, vaina nobleei eta apaizei lagatzen zien zati bat.Nekazariek landu egin behar zituzten.Nekazariek zergak ordaindu behar zituzte.Gainera,tenpluak eta piramideak egiten eta ubideak mantentzen lagundu behar zuten.<br />Abeltzaintzak animaliak ematen zituen, jateko (txerriak,ardiak,hegaztiak) eta lanerako (idiak,astoak).<br />Eskulangintzan askotariko lanbideak sartzen ziren:zeramikariak,ehuleak,larruginak,urreginak,harginak,eta abar.Eskulangileek euren lantegiak zituzten, edo faraoien, nobleen eta apaizenetan egite zuten lan.<br />Kanpoko merkataritza faraoiak kontrolatzen zuen.Egiptok luxuzko produktuak inportatzen zituen;esaterako, metalak,harribitxiak,zurak,espeziak eta lurrinak,eta nekazaritza-produktuak eta oihalak esportatzen zituen.Produktuok trukeak eginez edo gauzaz ordaintzen zituzten.<br /> Erlijioa eta heriotza :<br />Antzinako Egiptoko biztanleak politeistak ziren, hau da, jainko asko zituzten.Jainkoek gizakien eta animalien itxura zuten, eta tenpluetan bizi ohi ziren.Tenpluetan, jainkoaren estatua gorde eta gurtzen zuten, apaizek ospakizunak egiten zituzten haien ohoretan.<br />Hona hemen Egiptoko jainkorik garrantsitzuenak :Amon-Ra, Anubis, Osiris, Isis, Hator eta Horus. Lurra eta Nilo eta sakratutzat jotako animalia batzuk;kasurako, kakalardoa, krokodiloa eta katua Anubis<br /> Egiptoarrek heriotzaren ostean bizitza zegoela uste zuten, eta, beraz, heriotza modu baikorrean hartzen zuten. Bizitza hori erdiesteko, bi betekizun bete behar ziren:gorpua kontserbatzea, momifikazioaren bidez, eta Osirisen epaiketa gainditzea.Osirisen epaiketan, Anubis jainkoak hildakoaren bihotza balantza batean pisatzen zuen.Hilen liburuan hildakoak epaiketa arrakastaz gainditzeko errezitatu behar zituen formulak zeuden, hemengo bizitzan ondo zein gaizki jokatu.<br />Kultura <br />Idazkera k.a.3250.urtetik aurrera erabili zuten.Faraoien balentrien eta jardueren berri emateko sortu zela pentsatzen da. Idazkera hieroglifikoa zen :marrazkiak erabiltzen ziren,hitz bakoitza irudikatzeko,eta ikur silabikoak,ideia abstraktuak adierazteko.Idazkera hori erabiliz,tenpluen eta hilobien hormetan inskripzioak egin ziren,eta papiroetan agiri ofizialak idatzi zituzten.Papiroak izen bereko landaretik lortutako paper antzekoak ziren. <br />Astronomiak egutegi nahiko zahatza sortu zuen, Niloren goraldiak aztertuz.Urtea goraldian hasten zen, eta 365 egunetan banatzen zen, lau hilabeteko hiru alditan bilduta.<br />Arte adierazpenak <br />Egiptoarrek utzi dizkiguten arkitekturako, eskulturarako eta pinturako arte-adierazpenak jainkoen kultuarekin eta hilobiaz haraindiko bizitzarekin daude lotuta.Hori dela eta, erlijio-izaera dute.<br />Arkitekturan harria erabili zen materialtzat, zutabeak euskarritzat eta teilatu lauak.Eraikinik aipagarrienak tamaina erraldoiko hilobiak eta tenpluak izan ziren.<br />Lehenengo hilobiak Antzinako Inperioan egin zituzten.Garrantzitsuenak piramideak dira.Mailakatuak izan zitezkeen zein ez, eta, barruan hilobi-ganbera zuten.<br />Inperio Berrian harrapaketei aurrea hartzeko,faraoiek hipogeoetanedo harrian egindako hilobietan lurperatzea izan zuten nahiag.Entzutetsuenak Tutankamonenak,Erregeen Haranean, eta Nefertitirenak, Erreginen Haranean, dira.<br />Tenpluak jainkoen etxea ziren.Tenplurik garrantzitsuenak Karnak, Luxor eta Abu Simbel dira.Abu Simbel<br />Eskulturan jainkoak eta jainkosak eta goi-funtzionarioak irudikatu ziren;Irudiak oso zurrunak ziren, eta besoak gorputzera itsatsi zituzten.<br />Pinturaren bidez, tenpluen eta hilobien barruko hormak erlijio-eszenekineta eguneroko bizimoduko eszenekin apaintzen ziren.<br />Sandra Peña 1.a<br />